एल्‍गार न्‍यूज विशेष :-
दिवाळी, म्हणजेच दीपोत्सव ! भारतीय संस्कृतीत या सणाला सर्वोच्च स्थान आहे. महाराष्ट्रासह संपूर्ण देशभरात हा सण मोठ्या उत्साहाने आणि आनंदात साजरा केला जातो. याला ‘दिव्यांचा सण’ असेही म्हटले जाते, कारण या दिवशी प्रत्येक घर, गल्ली, गांव आणि शहर दिव्यांनी उजळून निघते.
या उत्साहामागे दडलेली आहे एक परंपरा. १४ वर्षांच्या वनवासानंतर प्रभू श्री राम, माता सीता आणि लक्ष्मण जेव्हा अयोध्येला परतले, तेव्हा अयोध्येतील लोकांनी त्यांच्या स्वागतासाठी आपले संपूर्ण शहर दिव्यांनी सजवून हा आनंदोत्सव साजरा केला. तेव्हापासून ही परंपरा अखंडितपणे सुरू आहे.
दिवाळी म्हणजे केवळ धार्मिक विधी नव्हे, ते आहे आपल्या जीवनातील सकारात्मकतेचे महाप्रकटीकरण… अंधारावर प्रकाशाचा, वाईटावर चांगल्याचा आणि दुःखावर आनंदाचा विजय साजरा करण्याचा हा सोहळा आहे. या सणाची खरी ताकद केवळ रोषणाईत नसून, ती आपल्यातल्या ‘माणुसकी’ आणि बंधुभावा च्या भावनेत दडलेली आहे.
नात्यांतील गोडवा आणि एकतेचा संदेश
दिवाळीच्या निमित्ताने प्रत्येक घरात लगबग सुरू होते. घर स्वच्छ करणे, सजवणे आणि आकर्षक रांगोळ्या काढणे हे केवळ बाह्य सौंदर्य नाही, तर हे आपल्या मनातील मळभ दूर करून, नववर्षासाठी सज्ज होण्याची प्रक्रिया आहे. हा सण आपल्याला एकत्र आणतो. धावपळीच्या जीवनात दुरावलेली नाती फराळाच्या आणि भेटवस्तूंच्या निमित्ताने पुन्हा जोडली जातात. दिवाळीच्या भेटीगाठींमुळे जुने हेवेदावे विसरले जातात आणि नात्यांमध्ये एक नवीन गोडवा येतो.
लक्ष्मीपूजन असो वा भाऊबीज; प्रत्येक दिवस आपल्याला एकत्र राहण्याचा आणि एकमेकांच्या चेहऱ्यावर आनंद पाहण्याचा संदेश देतो. आपल्या व्यस्त जीवनातून वेळ काढून एकत्र येणे, हाच दिवाळीचा एक अत्यंत महत्त्वाचा भावनिक पैलू आहे, जो आपल्याला एकमेकांशी अधिक घट्ट जोडतो. हा सण सर्व धर्म आणि जातीचे लोक एकत्र येऊन साजरा करतात, ज्यामुळे आपल्या देशातील विविधतेतील एकतेची परंपरा अधिक दृढ होते. दिवाळीचा खरा आनंद तेव्हा मिळतो, जेव्हा आपल्या कुटुंबातील प्रत्येक सदस्याच्या चेहऱ्यावर समाधानाचे हसू फुलते.
आशेचा किरण देणारे अर्थकारण
दिवाळी केवळ एक सांस्कृतिक सोहळा नाही, तर ती आपल्या देशाच्या अर्थव्यवस्थेला मोठी गती देणारा महत्त्वपूर्ण घटक आहे. दिवाळीच्या आगमनामुळे बाजारात कोट्यवधी रुपयांची उलाढाल होते, ज्यामुळे अनेकांना ‘चार पैसे’ मिळतात आणि त्यांच्या घरातही दिवाळीचा आनंद येतो. रस्त्याच्या कडेला मातीचे दिवे, आकाशकंदील आणि पूजेचे साहित्य विकणाऱ्या स्थानिक आणि गरीब विक्रेत्यांसाठी दिवाळी म्हणजे वर्षभराची कमाई करण्याची संधी असते. आपल्या खरेदीच्या यादीत स्थानिक विक्रेत्यांना प्राधान्‍य देणे आवश्‍यक आहे. मोठमोठ्या मॉल्स किंवा ऑनलाइन दुकानांतून खरेदी करण्याऐवजी, आपण स्थानिक दुकानदारांसह या गरीब विक्रेत्यांकडून वस्तू खरेदी केल्यास, आपल्या एका खरेदीने त्यांच्या कुटुंबाची दिवाळी साजरी होते. दिवाळी दरवर्षी त्यांच्यासाठी एक आशेचा किरण घेऊन येते, त्यांच्या मेहनतीला योग्य मोल देते.
व्यापारी बांधवांचा उत्साह…
दिवाळी पाडव्याला व्यापारी जमा-खर्चाच्या नवीन वह्यांची पूजा करून आपल्या आर्थिक वर्षाची सुरुवात करतात. नवीन वस्तूंची खरेदी-विक्री मोठ्या प्रमाणात होते. या काळात होणारी खरेदी-विक्री आणि व्यवहार थेट आपल्या अर्थव्यवस्थेला बळ देतात. हा सण अर्थव्यवस्थेतील अनेक क्षेत्रांना नवसंजीवनी देतो. थोडक्यात, दिवाळी हा फक्त खर्च करण्याचा सण नाही, तर तो उत्पन्नाचा सण आहे, जो अनेक हातांना काम देतो आणि आर्थिक चक्राला गती देतो.
माणुसकी आणि दानधर्म…
आपण घरात कितीही दिव्यांची रोषणाई केली, तरी जर आपल्या शेजारी किंवा समाजात कुणी अंधारात, उपाशी असेल, तर आपला आनंद पूर्ण होऊ शकत नाही. दिवाळीचा सर्वात महत्त्वाचा आणि प्रभावी संदेश आहे, तो म्हणजे ‘दानधर्म आणि परोपकार’. खरा दीपोत्सव तो, जो केवळ आपल्या घराला नाही, तर गरजूंना, गोरगरीबांना आणि समाजातील वंचित घटकांनाही आनंद देतो. आपले सुख इतरांना वाटण्यात जो आत्मिक आणि भावनिक आनंद मिळतो, तो कोणत्याही संपत्तीपेक्षा मोठा असतो. यालाच आपल्या संस्कृतीत ‘दीपदान’ आणि ‘अन्नदान’ म्हणतात.
लक्ष्मीपूजन हे केवळ धनाचे पूजन नसून, आपल्या कष्टाने मिळवलेल्या उत्पन्नाबद्दल आणि ज्ञानाबद्दल ‘कृतज्ञता’ व्यक्त करणे आहे. ‘दीप’ हे ‘ज्ञानाचे’ प्रतीक आहे. जसे दिवा स्वतः जळून इतरांना प्रकाश देतो, तसेच आपणही आपल्या ज्ञानाने, अनुभवाने आणि संपत्तीने समाजाला मदत करणे गरजेचे आहे.
मनात समाधानाचा दिवा
आपण फक्त स्वत:पुरती दिवाळी साजरी करण्‍याला महत्त्व नाही, जर आपल्या कृतींनी कोणाच्या चेहऱ्यावर समाधान फुललं, तरच दिपावलीच्‍या या तेजोमय दिव्याची ज्योत सफल झाली असं म्हणता येईल. कारण खरी दिवाळी तीच जी आपल्या मनात समाधानाचा दिवा लावते.
दिवाळीचा हा उत्सव आपल्याला सकारात्मकता आणि एकमेकांना जोडण्याचा संदेश देतो. जीवनात कितीही अडचणी आल्या, तरी त्या अंधाराला भेदून जाणारा एक ‘आशेचा’ दिवा नेहमीच असतो. केवळ रोषणाई आणि स्वत: पुरतं मर्यादित न राहता एकमेकांच्या जीवनात आनंद कसा येईल याचा विचार करणे आवश्‍यक आहे. आपल्या कृतीतून माणुसकीचा सुगंध दरवळू द्या, कारण, आनंद वाटल्याने द्विगुणित होतो आणि जगातील कोणताही अंधार ‘एकमेकांच्या चेहऱ्यावरचा आनंद’ पाहून दूर होऊ शकतो.
दिवाळीच्या निमित्ताने स्वत:साठी आणि इतरांसाठीही प्रकाशाचे आणि समाधानाचे क्षण निर्माण करण्याचा प्रयत्‍न करणे गरजेचे आहे. आपल्या सर्वांना येणारा प्रत्येक क्षण सुख, समृध्‍दी, आरोग्‍यदायी, आनंदाचा व प्रगतीचा जावो हीच सदिच्‍छा… सर्वांना एक भावनिक, सकारात्मक आणि माणुसकीच्या प्रकाशाने उजळून निघालेल्या दीपावलीच्या मनःपूर्वक शुभेच्छा !
परवेज पठाण,
संपादक, एल्‍गार न्‍यूज