एल्‍गार न्‍यूज (परवेज पठाण) :-
सर्वसामान्‍य जनतेच्‍या न्‍याय हक्‍कासाठी लढणाऱ्या पत्रकारांना बळ देणे ही काळाची गरज बनली आहे. सत्‍य, निर्भीड, रोखठोक आणि निष्‍पक्ष पत्रकारितेसाठी जाहिरात ही ऑक्सिजनचे काम करते असं म्‍हणायला हरकत नाही. कारण ऑक्सिजन संपल्‍यावर जशी माणसाची आवस्‍था होते, तशीच अवस्‍था वृत्‍तपत्र, पोर्टल आणि चॅनल्‍सची होवून जाते.
उपाशीपोटी युद्ध एक दिवस किंवा २ दिवस आणि खूपच अटीतटीची परिस्थिती असेल तर ३ दिवस सुध्‍दा लढणे कदाचित शक्‍य होईल, परंतू त्‍यानंतरही उपाशीपोटी बराच काळ युद्ध लढणे शक्‍य नसते. हे वास्‍तव नाकारून चालणार नाही. मोठ्या न्‍यूज चॅनल्‍सनी जेथे तेथे आपली लिंक सेट करून आपली सोय करून ठेवली आहे, परंतू छोटे वर्तमानपत्र, न्‍यूज पोर्टल (वेबसाईट) यांना (काहींचा अपवाद सोडल्‍यास) तारेवरची कसरत करावी लागते यात शंका नाही.
छोट्या वृत्‍तपत्रांना ऑक्सिजन !
छोट्या वर्तमानपत्रांना ऑफीस खर्च, कार्यालयातील कर्मचाऱ्यांचे पगार, प्रिंटींगचा खर्च, वितरणाचा खर्च अशा सर्व गोष्‍टींचा विचार केल्‍यास वर्तमानपत्र मुद्दल पेक्षा कमी किंमतीत विकावा लागतो, म्‍हणजेच तोट्यात विकावा लागतो, मात्र हाच तोटा भरून काढण्‍यासाठी जाहिरात हे एकमेव माध्‍यम असते. अर्थात जाहिराती नाही मिळाल्‍या तर येथे ऑक्सिजनचा नियम लागू पडतो. जाहिरातींशिवाय हे सर्व चालवणे म्हणजे ऑक्सिजनशिवाय श्वास घेण्याचा प्रयत्न करणे आहे.
न्‍यूज पोर्टल ला ऑक्सिजन !
स्‍वतंत्रपणे लिखान करता यावे, बोलता यावे, निष्‍पक्ष, निर्भीड, रोखठोक पत्रकारिता करता यावी म्‍हणून अनेक पत्रकारांनी स्‍वत:चे न्‍यूज पोर्टल (वेबसाईट) किंवा यूट्यूब चॅनल्‍स सुरू केले आहेत. मात्र दिवसभर बातम्‍या गोळा करायच्‍या, पोर्टलसाठी लिहायचं किंवा यूट्यूबसाठी बोलायचं, एडीटींग, फोटो उपलब्‍ध करणे अशा सर्व गोष्‍टी करण्‍यात पूर्ण दिवस जातो आणि बातमी प्रकाशित करावी लागते. अनेकदा तर जीव सुध्‍दा धोक्‍या येतो. यासाठी शासनाकडून कुठलाही पगार किंवा मानधन नसते आणि कुठलीही योजना किंवा लाभही नसतो. मग दिवसभर बातम्‍या घेवून घरी खाली हात परतायचे तर मग कुटुंबाचा प्रपंच चालवायचा कसा ? काही दिवस, काही महिने खिशातून पैसे खर्च करून पत्रकारिता केली जाते, पण घर जाळून कोळशे जास्‍त दिवस करणे शक्‍य नसते, त्‍यासाठी ऑक्सिजन म्‍हणून जाहिरात हाच एकमेव पर्याय आहे.
मीडियाला नाव ठेवून प्रश्‍न सुटणार आहे का ?
राष्‍ट्रीय मीडिया किंवा मोठ्या चॅनल्‍स पैकी अनेक चॅनल्‍स कोणाच्‍या तरी दावणीला बांधले गेले आहेत असा आरोप नेहमी होतो आणि त्‍यात तथ्‍यही आहे. अनेक चॅनल्‍स एकच बाजू किंवा एकतर्फी पत्रकारिता करतांना दिसून येतात. कारण ते ज्‍याच्‍या दावणीला बांधले गेले आहेत ते या चॅनल्‍सला नियमितपणे जाहीरातही देतात आणि अजून काही लाभ असेल तर तेही पुरवतात असे अनेकदा समोर आले आहे. सदरील दावणीला बांधले गेलेल्‍या चॅनल्‍सची चूक आहेच, त्‍याचे कोणी समर्थन करणार नाही.
पण याच मुद्यावर काही दिवसांपूर्वी एका न्‍यूज चॅनलच्‍या अॅंकरची मुलाखत प्रकाशित झाली आहे त्‍यात त्‍याने स्‍पष्‍ट सांगितलंय की, जे लोक किंवा पक्ष संबंधित चॅनल्‍सला मोठ्या संख्‍येने जाहिराती देतात त्‍यांना चॅनल्‍स झुकतं माप देतात किंवा त्‍यांची बाजू प्रभावीपणे मांडतात. प्रश्‍न विचारणाऱ्याने जेव्‍हा विचारले की, तसं केलं नाही तर…. तेव्‍हा अॅंकरने सांगितले की संबंधित लोक किंवा पक्ष जाहिरात देणे थांबवतात, अशावेळी इतर माध्‍यमातून जाहिरातींचा ओघ सुरू असणे अत्‍यंत आवश्‍यक आहे नसता चॅनल्‍स बंद पडतात. कारण चॅनल्‍सचा महिन्‍याचा खर्च (शेकडो कर्मचारी, स्‍टुडिओ सेटअप, इतर खर्च) कोट्यावधी रूपये आहे. हा खर्च एखादा महिना खिशातून करताही येईल पण त्‍यानंतर जाहिरात नाही मिळाली तर चॅनल बंद पडणार हे निश्चित असते.
विकाऊ पत्रकारितेचं समर्थन नाहीच !
पत्रकारिता क्षेत्रात काही चुकीच्‍या लोकांनी घुसखोरी करून या क्षेत्राला बदनाम केलंय हे खरंय, त्‍यामुळे इतर चांगले पत्रकार सुध्‍दा बदनाम होत आहेत. पत्रकारिता क्षेत्राला बदनाम करणाऱ्या तथाकथित पत्रकारांचे कोणीच समर्थन करणार नाही. पण चांगल्‍या पत्रकारांना सर्वस्‍तरातून समर्थन आणि सहकार्य मिळणे क्रमप्राप्‍त झाले आहे. कारण आजही राज्‍याच्‍या काही चॅनल्‍ससह असंख्‍य वर्तमानपत्र, न्‍यूज पोर्टल, यूट्यूब चॅनल्‍स इमाने इतबारे समाजहिताची पत्रकारिता करत आहेत. विशेष करून छोटे वर्तमानपत्र आणि न्‍यूज पोर्टल्‍स (वेबसाईट) अत्‍यंत अडचणीतून समाजहितासाठी आपली लेखणी चालवत आहेत.
लढो भी तूम और कपडे भी…
सध्‍याची परिस्थिती पाहता चांगले समाजसेवक, चांगले पत्रकार, चांगले कार्यकर्ते जन्‍माला यावेत पण शेजाऱ्याच्‍या घरात… अशी समाजाची मानसिकता दिसून येत आहे. “लढा तुम्हीच आणि नुकसानही तुम्हीच झेलावं, आम्ही फक्त बघ्याची भूमिका घेणार!” अशी समाजाची मानसिकता होत चालली आहे. जर न्‍याय हक्‍काचे युद्ध सुरू आहे तर प्रत्‍येकाने आपापल्‍या परीने या युद्धात फुल नाही, फुलाची पाकळी म्‍हणून योगदान देणे क्रमप्राप्‍त झाले आहे.
लगेगी आग तो….
हिंदी मध्‍ये एक शायरी आहे की, लगेगी आग तो आएंगे कई घर जद में, यहां पर सिर्फ हमारा मकान थोडी है…. अर्थातच कुठे आग लागली तर ती आग आसपासच्‍या घरांपर्यंतही जावू शकते. त्‍यामुळे आज आपल्‍याला काहीच अडचण नाही, आपण सेफ आहोत. पत्रकार लोकांचे प्रश्‍न सोडवत आहेत आपल्‍याला काय फायदा ? असे म्‍हणणे म्हणजे स्‍वत:ची फसवणूक करणे आहे. आपल्‍यासाठी जे स्‍वत:च्‍या जीवाची पर्वा न करता लढतात त्‍यांना बळ देणे ही काळाची गरज बनली आहे. कारण आज आपण जे सुरक्षित वातावरणात फिरत आहोत, विविध योजनांचा लाभ घेत आहोत, विविध अडचणीतून बाहेर पडत आहोत त्‍यात पत्रकारांचे खूप मोठे योगदान आहे हे विसरून चालणार नाही.
जाहिरात हाच एकमेव पर्याय !
पत्रकारांना कुठलाही पगार नसतो, शासनाचा कुठलाही लाभ नसतो, किंवा मार्केट मध्‍ये एखादी वस्‍तू मोफत किंवा कमी किंमतीत मिळते असेही काही नाही. साधारण मजूर सकाळी कामावर गेला तर ५०० ते ७०० रूपये सायंकाळी घरी आणतो, मात्र सर्वसामान्‍य पत्रकार जनतेचे प्रश्‍न सोडवण्‍यासाठी दिवसभर बातम्‍या गोळा करून सायंकाळी रिकाम्‍या हाताने परत येतात. अशा परिस्थितीत त्‍यांनी घर चालवायचा कसा ? कुटुंबाचा प्रपंच, मुला-मुलीच्‍या शिक्षणावर होणारा खर्च, कुटुंबात वेळोवेळी आजारी पडणाऱ्यांवर दवाखान्‍यात होणारा खर्च, लग्‍न कार्य, सुख-दुख यासाठी पैसे कोठून येणार ? अशा वेळी वर्तमानपत्र, न्‍यूज पोर्टल्‍स किंवा पत्रकारांना जाहिरात हाच एकमेव पर्याय आहे. अर्थात जाहिरात जर ऑक्सिजन असेल आणि ते मिळणार नसेल तर जशी माणसाची अवस्‍था होते तशीच पत्रकारिता क्षेत्राची होते हे पुन्‍हा सांगायची आवश्‍यकता नसावी.
आपल्‍या न्‍याय हक्‍कासाठी चांगले पत्रकार जगले पाहिजे, टिकले पाहिजे आणि त्‍यांनी निर्भीडपणे लढले पाहिजे असे जर वाटत असेल तर त्‍यांना जाहिरातच्‍या माध्‍यमातून पाठबळ देणे अत्‍यंत गरजेचे झाले आहे.
आजाराचे निदान झाले तरच उपचार शक्‍य !
आजाराचे निदान जनतेसमोर झाले आहे, त्‍यामुळे त्‍याचा उपचार करायचा किंवा नाही हे जनतेने ठरवावे. निष्‍पक्ष, निर्भीड व रोखठोक पत्रकारितेची अपेक्षा जनतेने नक्‍की करावी, नैतिकतेचीही अपेक्षा करावी, पण त्‍यासाठी जाहिरातच्‍या माध्‍यमातून थोडी साथही द्यावी. पक्ष, संघटनांचे पदाधिकारी, लोकप्रतिनिधी, उद्योजक, व्‍यावसायिक आणि ज्‍यांना शक्‍य आहे अशा सर्वांनी वर्षातून किमान एक जाहिरात छोटे वर्तमानपत्र आणि न्‍यूज पोर्टलला देवून सहकार्य केल्‍यास येत्‍या काळात पत्रकारिता क्षेत्राचे चित्र नक्‍कीच बदलेल यात शंका नाही. लोकशाहीचा चौथा स्‍तंभ कमकुवत झाला आहे असे फक्त बोलून उपयोग नाही, तर आपल्‍याला लोकशाहीचा चौथा स्‍तंभ मजबूत करावा लागेल तरच खऱया अर्थाने लोकशाही टिकेल यातही शंका नाही.
धन्‍यवाद…
परवेज पठाण,
संपादक, एल्‍गार न्‍यूज
9890515043